Kunst, steen, papier, schaar en verschillende materialen: een korte geschiedenis van de collagekunst

By Andrew Bay, UK


Op het gebied van hedendaagse kunst zijn er maar weinig mediums die de veelzijdigheid en levensduur van ''Collage art'' hebben aangetoond en zo voortdurend aanpasbaar en flexibel zijn gebleven. Collage werd meer dan een eeuw geleden voor het eerst gebruikt door enkele van de grote visionairs van de vroege 20e eeuw, zoals Georges Braque en Pablo Picasso, die deze kunstvorm introduceerden. Het medium is in de loop der jaren blijven evolueren, omdat kunstenaars een breed scala aan technieken en materialen gebruiken om werken te creëren die blijven uitdagen en inspireren.

De kern van collage is het idee om heterogene elementen te gebruiken om een samenhangend geheel te creëren. Terwijl conventionele technieken, waarbij gebruik wordt gemaakt van snijgereedschappen en kleefmaterialen, nog steeds populair zijn, stelt technologische innovatie moderne kunstenaars in staat hun werk naar een geheel nieuw niveau van conceptuele creativiteit te tillen. Ongeacht de gebruikte technieken en methoden, collage heeft bewezen een effectief middel te zijn om een breed scala aan thema's en ideeën te verkennen.


Er moet nogmaals worden opgemerkt dat het de gedurfde verbeeldingskracht van de kubisten was die de reeds bestaande paradigma's verstoorde. Door op innovatieve wijze vorm en ruimte te verkennen, legden ze de basis voor de ontwikkeling van collage als kunstvorm. De Dada-beweging, met zijn nadruk op anti-kunst, gaf kunstenaars ook de vrijheid om alledaagse elementen in hun werken op te nemen, om gevestigde normen over wat kunst is te ondermijnen. Willekeurige items en artefacten blijven een essentieel onderdeel van collagekunst. Hiermee kunnen kunstenaars de grenzen tussen realiteit en verbeelding, en tussen kunst en puin vervagen. Het medium is bij uitstek geschikt om zich te verdiepen in politieke en culturele onderwerpen zoals consumentisme, het uiteenvallen van culturele identiteit en de intersectie en versmelting van internationale gemeenschappen.

Een van de belangrijkste hedendaagse kunstenaars die in het medium werkt, is Hannah Höch, een lid van de Berlijnse Dada-beweging. Door het gebruik van fotomontages onderzoekt haar werk thema's als gender, persoonlijke identiteit en zelfbeeld. Haar composities zijn surrealistisch en tot nadenken stemmend, en creëren levendige beelden die kijkers uitdagen om de wereld vanuit een ander perspectief te bekijken.

Robert Rauschenberg is een andere kunstenaar die de grenzen van collage heeft verlegd. Hij gebruikte veel gemengde media waarin gevonden voorwerpen zoals banden, puin en meubels werden verwerkt. Deze vervaagde lijnen verstrengelen schilderkunst en beeldhouwkunst en dagen kijkers uit om opnieuw te evalueren hoe zij hun relatie tot kunst en tot de wereld die ze rond thema's hebben gekaderd, kwantificeren. De combinaties van Rauschenberg waren kunstwerken zoals de kunstwereld nog niet eerder had gezien: een wilde combinatie van kranten, kartonnen dozen, schilderijen, opgezette dieren en vrijwel alles wat Rauschenberg te pakken kon krijgen. Deze gevonden artefacten werden vervolgens op doeken of vlakke oppervlakken bevestigd en gelaagd met verf of andere textuurmaterialen. De resulterende kunstwerken waren vaak dicht gelaagd en zeer gestructureerd, een glorieuze, chaotische explosie van ideeën, met een gevoel van breedte en ingewikkeldheid dat in die tijd atypisch was voor hedendaagse kunst.

 

Rauschenberg verlegde de grenzen van wat kunst zou kunnen zijn, en zijn creaties legden evenveel nadruk op het materiaal waaruit ze waren samengesteld als op de fysieke kwaliteit van de beelden die ze afbeeldden. ‘Bed’ (1955) was een van Rauschenbergs bekendste ’combines’. Het bevatte in wezen een matras, een kussen en een dekbed, bedekt met verf en potloodstrepen en vervolgens bevestigd aan een canvas; 'Canyon' (1959) was een opgezette adelaar die op een synthetisch platform was vastgemaakt, en 'Monogram' (1959) toont een opgezette geit die in een autoband kronkelt (het is duidelijk dat het activisme tegen dierenmishandeling nog in de kinderschoenen stond!).


Achteraf gezien heeft Rauschenberg met zijn ’combines’ iets heel belangrijks bereikt. Hij baande een nieuwe artistieke weg door een ongehoorde manier te ontdekken om kunst te maken van taxidermie en oude kranten, en hielp de weg vrij te maken voor nieuwe kunstvormen zoals installatiekunst en assemblage, die later in de kunstwereld opdoken.