Lettrisme: Het Alfabet als Kuns

By Elena Fontaine, France


Lettrisme, een avant-garde beweging die na de Tweede Wereldoorlog in Parijs ontstond, herdefinieerde de grenzen tussen het geschreven woord en visuele kunst. Opgericht door Isidore Isou in het midden van de 20e eeuw, zocht Lettrisme traditionele verhalen te verstoren door de letter als de centrale vorm van expressie te benadrukken. Deze beweging inspireerde kunstenaars om de potentie van letters en symbolen te verkennen, niet alleen als middelen van geschreven communicatie, maar als visuele instrumenten die in staat zijn complexe artistieke en poëtische boodschappen over te brengen.

Hoewel Lettrisme oorspronkelijk met Isou en zijn kring in Parijs begon, beïnvloedde de conceptuele verkenning van tekst in de beeldende kunsten een breed scala aan kunstenaars wereldwijd. Ze gebruikten tekst en typografie om uit te dagen, te bevragen en kijkers in een dialoog te betrekken die conventionele taalbarrières overstijgt.

Robert Indiana werd synoniem met popart door zijn iconische "LOVE"-serie, waarbij hij vetgedrukte, hoofdletters gebruikte om een krachtig symbool van vrede en eenheid te creëren. Zijn werk toonde aan hoe eenvoudige letters diepe emotionele en maatschappelijke resonantie konden oproepen.

Alighiero Boetti, een Italiaanse conceptuele kunstenaar, speelde met de willekeur en orde van letters om thema's van dualiteit en synchroniciteit te onderzoeken, waardoor de narratieve mogelijkheden van tekstuele elementen in kunst werden uitgebreid.

Ed Ruscha, een sleutelfiguur in de popartbeweging, combineerde de commerciële esthetiek van reclame met het geschreven woord, waardoor opvallende, evocatieve landschappen ontstonden die het Amerikaanse taalgebruik en culturele landschap weerspiegelen.

David Shrigley's geestige en vaak satirische gebruik van tekst daagt kijkers uit om betekenis en humor te vinden in de absurditeiten van het dagelijks leven, en bewijst dat letters krachtige dragers van hedendaagse kritiek kunnen zijn.

Ivan Navarro's neon sculpturen verlichten woorden en zinnen met een fysieke en conceptuele helderheid, die de kracht van taal in het openbare en politieke discours benadrukt.

Andere kunstenaars die door de principes van Lettrisme zijn beïnvloed, zijn onder andere Ben Vautier, wiens werk vaak de identiteit en autonomie van de kunstenaar verkent; Jasper Johns, bekend om zijn gebruik van belettering en getallen om de lijnen tussen object en kunst te vervagen; On Kawara, die met zijn datum schilderijen temporaliteit en taal onderzoekt; Barbara Kruger, die tekst en beeld combineert om percepties van macht, identiteit en seksualiteit uit te dagen; Sarah Morris, wiens abstracte schilderijen en films stedelijke, sociale en bureaucratische systemen onderzoeken; en Bruce Nauman, wiens gebruik van neon en taal de menselijke conditie onderzoekt.

Lettrisme en zijn invloed onderstrepen de transformerende kracht van letters in kunst. Van Indiana’s gedurfde symbolen tot Navarro’s gloeiende woorden, kunstenaars hebben tekst gebruikt om te bekritiseren, te verfraaien en te bevragen. De beweging toont aan dat taal, wanneer deze van de pagina wordt gehaald en in de handen van de kunstenaar wordt geplaatst, een veelzijdig instrument wordt voor verkenning, dat in staat is de volledige breedte van de menselijke ervaring uit te drukken.