Shock Art: het Geweld van Herkenbaarheid en Hyperrealisme in een Lus

By Andrew Bay, UK

Shock Art is een vorm van extreem realisme die aanvankelijk in de jaren zestig op de voorgrond trad met opvallende performance-stukken van artiesten als Hermann Nitsch, Piero Manzoni en Chris Burden. De "shock" in deze werken wordt geproduceerd door de ongelooflijk realistische mate van "representeerbaarheid" die de kunstenaars proberen te produceren, waardoor het publiek wordt blootgesteld aan een gevoel van onontkoombaarheid. Wanneer ze worden geconfronteerd met "Shock Art", kunnen ze niet verder gaan. Hoewel Shock Art door de jaren heen veel tegenstand heeft gekregen van critici en het publiek, heeft Shock Art een gevoelige snaar geraakt in onze samenleving. Het brengt een nieuw soort angst naar voren, die van nature niet existentieel is. De neurotische angst die in deze ongelooflijk realistische kunstwerken is vastgelegd, is de angst voor voortdurende herhaling die de moderne wereld definieert. De werkelijkheid is nu onomkeerbaar inwisselbaar met publiciteit, niet te onderscheiden van reclame en hype, waar alle zin, betekenissen en interpretatie samensmelten. Uiteindelijk weerspiegelt "Shock Art" gewoon het informatietijdperk: verontrustend en intens bruut en onontkoombaar mysterieus, zoals een digitaal zwart gat.

Ai Weiwei

De afvallige kunstenaar Ai Weiwei werd geboren in 1957 in Peking, in een gezin waar politiek activisme een dagelijkse realiteit was. Zijn vader was Ai Qing, de grondlegger van de moderne Chinese poëzie. Zijn fervent verzet tegen de Chinese communistische autoriteiten resulteerde in zijn ballingschap en gevangenschap in de provincie Shihezi, waar Weiwei in de jaren zestig opgroeide. Na de dood van Mao Zedong in 1976 kreeg de familie gratie en mochten ze terugkeren naar Peking, waar Weiwei zich inschreef aan de Filmacademie. Ai vroeg besloot hij zijn kunst te gebruiken om sociale en politieke contingenties van vrijheid en zelfexpressie te verkennen. Net als zijn vader voor hem, wekte zijn moedige, creatieve vastberadenheid de woede van de Chinese politieke autoriteit dat de meeste van zijn artistieke uitvoeringen en producties censureerde, waardoor Weiwei in 2015 gedwongen werd China definitief te verlaten en naar het Westen te verhuizen. Naast zijn ambitieuze sculpturen en installaties is hij is vooral beroemd om zijn "Sunflower Seeds"-uitvoering, tentoongesteld in de Tate Modern in Londen in 2010. Voor deze productie verspreidde hij op gedenkwaardige wijze 50 miljoen handgemaakte porseleinen zaden over de galerijvloer, als kritiek op consumentisme en autoritarisme, zowel in het Westen als in China.

Nobuyoshi Araki

Nobuyoshi Araki heeft altijd een bijzondere voorliefde gehad voor de portretten die hij in de jaren zeventig en tachtig van zijn vrouw, de schrijver Yoko Aoki, maakte. Hoewel hij wereldwijd bekend staat om zijn controversiële naaktportretten en foto's, houdt hij vol dat liefde de belangrijkste drijvende kracht is achter zijn artistieke nieuwsgierigheid. 'Sentimental Journey' is een van zijn beroemdste fotoboeken en het heeft oprecht de romantiek van zijn huwelijksreis vastgelegd, die hij heeft vastgelegd tot aan het tragische overlijden van zijn vrouw aan eierstokkanker in 1990. Araki heeft het gevoel dat de foto's voor onbepaalde tijd in zijn onderbewustzijn blijven leven en uiteindelijk naar voren komen wanneer ze zich in snelle uitbarstingen van inspiratie aan zijn polaroid-snapshots openbaren. Door zijn fotografie heeft hij de overgang van Japan vastgelegd van een cultuur met tradities die 1000 jaar teruggaat naar een materialistische samenleving die gevangen zit in een Babelliaanse toren, verzadigd met de onderdrukte freudiaanse driften van Eros en Thanatos.

Chris Burden

In 1971 organiseerde Chris Burden een kunstuitvoering waarbij zijn beste vriend hem in de arm schoot voor een publiek. Destijds zond de televisie in de VS continu beelden uit van de oorlog in Vietnam, wat een grote invloed had op Burdens beslissing om openlijk deze anti-oorlogsverklaring af te leggen. In zekere zin was dit zijn manier om zichzelf bekend te maken met het oorlogsverhaal. De Amerikaanse tv-bedrijven controleerden de informatienetwerken en hadden het monopolie op wat er gezegd kon worden over het dramatische conflict dat zich afspeelde in Zuidoost-Azië. Burden wilde die controle terugnemen van de reguliere media. Zijn installatie "Shoot" was de blauwdruk voor al zijn volgende producties en performances. Kort daarna begon Burden zendtijd te kopen op lokale tv-stations in Los Angeles, om zijn eigen kunstfilms uit te zenden, wat een baanbrekende conceptuele en politieke vorm van activisme was. Sindsdien heeft Burden zijn kritiek op de American Way of Life gestaag geconsolideerd. Zijn sculpturen en mixed media-stukken dagen het conformisme uit en de aanzienlijke macht die Madison Avenue en het reclameapparaat uitoefenen over het leven en de aandachtsspanne van gewone Amerikanen. Dit culmineerde in de enorm invloedrijke uitvoering "Transfixed" van Burden uit 1974, waarin hij zijn eigen kruisiging opvoerde.

Maurizio Cattelan

"Ik ben een kunstenaar die gebruik maakt van tweedehands beelden en eerstehands ervaringen."

Maurizio Cattelan schuwt het niet om humor en controverse naast elkaar te plaatsen. In zijn meedogenloze en sardonische conceptuele kunstwerken omzeilt hij de protocollen die zijn overeengekomen door de kunstinstelling van de dag. Enkele van zijn beroemdste stukken zijn "Comedian" (2019), een installatie met een banaan die aan een muur is geplakt, en "La Nona Ora," een sculptuur van een paus die wordt geraakt door een meteoriet. De werken van Cattelan creëren kleine raadsels en puzzels. Hij laat genoeg ruimte in hen voor de kijker om hun eigen interpretaties te bouwen over wat ze zouden kunnen betekenen, en zo bezielt hen met de kracht om op hun eigen voorwaarden te bestaan. Het zijn de vluchtigheid en raadselachtige implicaties van de symbolen die Cattelan manipuleert, waardoor ze even fascinerend als brutaal zijn.

Berlinde De Bruyckere

In 1999 kreeg de Belgische beeldhouwster Berlinde De Bruyckere een opdracht van het Flanders Field Museum in Ieper, dat gespecialiseerd is in de studie van de Eerste Wereldoorlog. Ze zette zich volledig in voor deze opdracht terwijl ze werkte aan een ander project dat ze al was begonnen, over de genocidale Oorlog in Rwanda. Ze was daarom betrokken bij twee projecten, waarbij ze tegelijkertijd de verschrikkingen van oorlog onderzocht. De Bruyckere kreeg volledige toegang tot de archieven van het Ieper Museum en tijdens haar onderzoek was ze diep geschokt toen ze ontdekte dat er tijdens WO I een enorm aantal paarden was omgekomen. Ze trok onmiddellijk een parallel tussen de verliezen aan mensenlevens in Rwanda en de verliezen aan paardenlevens opgelopen tijdens WOI en besloot de dualiteit te onderzoeken die fysieke marteling en fysieke kracht beperkt. De Bruyckere wil de anatomie van de fysieke wereld opnieuw vormgeven door de iconische representatie van menselijke en dierlijke lichamen. Door het oppervlak en de aard van haar onderwerpen te transformeren, suggereert ze ook de aanwezigheid van de ziel, die volgens haar onze materiële, natuurlijke ledematen en organen omhult.

Paul McCarthy

Het werk van Paul McCarthy wordt geprezen om zijn uitdagende producties en multimedia-uitvoeringen. Hij combineert vakkundig beeldende kunst en pop Americana tot sarcastisch commentaar, om de American Way of Life en het Amerikaanse culturele imperialisme uit te dagen. McCarthy is oprecht geïnteresseerd in het blootleggen van de manier waarop de Amerikaanse geschiedenis is gemythologiseerd door het Hollywood-revisionisme. Hij bouwde een montage van collectieve psychologische breuken en filmische representaties om tot de kern van het Amerikaanse identiteitsgevoel te komen. Hij erkende dat tijd geen bepalende factor was in de manier waarop hij over zijn output dacht. Sommige stukken zijn 'voor altijd in uitvoering', en hij voelt zich comfortabel bij het doorbreken van natuurlijke verhalen als het gaat om het ontwikkelen van zijn ideeën. McCarthy's werk kan schokkend zijn vanwege de intensiteit en het ongemakkelijke gevoel dat het sommige kijkers geeft. Het motief achter zijn acties is echter om tot een zeer primaire staat van fantasierijke activiteit te komen. McCarthy is zich volledig bewust van de meerdere contexten waarin zijn werk slecht kan worden opgevat en verkeerd kan worden geïnterpreteerd. De sleutel om met zijn kunst bezig te zijn, is zich ervan bewust te zijn dat hij er eenvoudigweg bewust voor kiest om banaliteit en normaliteit te satiriseren door ze permanent te perverteren.