Transavanguardia: een Italiaanse Renaissance, voorbij het neo-expressionisme

By Andrew Bay, UK

"Transavanguardia" s een Italiaanse term die vrij vertaald kan worden als "Trans-avant-garde." De uitdrukking wordt toegeschreven aan de Italiaanse kunstcriticus Achille Bonito Oliva (1939). Met deze definitie wilde hij het idee beschrijven van een levendige artistieke renaissance van de late jaren zeventig tot de jaren tachtig, die de Italiaanse kunstwereld snel veroverde. Oliva wilde graag deze nieuwe beweging beschrijven, die volgens hem nu duidelijk begon te ontstaan ​​door het uitbreken van avant-garde kunst, die in de jaren zestig en zeventig in Europa en Amerika werd geproduceerd. Vandaar het gebruik van "trans," wat "na" of "verder" betekent, als voorvoegsel voor "avant-garde."
 

Oliva vond dat de Transavanguardia-beweging de plicht had zich los te maken van de starre eisen aan conceptuele abstracties die tot dan toe door de conceptuele kunst aan artistieke methoden waren opgelegd. Met Transavanguardia konden nieuwe kansen voor niet-lineair dialoog en radicale afwijking van eerder vastgestelde creatieve procedures met succes worden geïnitieerd. Tegen het begin van de jaren zeventig selecteerde Oliva een handvol schilders die volgens hem erin waren geslaagd de artistieke en stilistische orthodoxie van de voorgaande decennia te omzeilen. Hij vond dat deze kunstenaars de thematische mogelijkheden van de moderne schilderkunst op een onconventionele maar originele manier benaderden, door zich simpelweg te concentreren op primitieve en alomtegenwoordige onderwerpen, zoals menselijke emotie, natuur, spel en uitbundigheid. Deze benadering weerspiegelde analoge trends in niet-letterlijke schilderkunst, die ook in continentaal Europa en de VS te vinden waren. Deze theoretische en conceptuele overeenkomsten vormden de opstap naar de oprichting van de neo-expressionistische beweging in het begin van de jaren tachtig. De obsessie voor "alles nieuw" die de vorige generatie kenmerkte, was niet langer belangrijk: het "verleden" was weer in de mode. Klassieke kunst, folklore, historische legendes en hedendaagse populaire cultuur hadden opnieuw volledige artistieke geloofwaardigheid gekregen, om spoedig nieuw leven ingeblazen te worden en opnieuw ontdekt te worden door de collectieve verbeelding van deze kunstenaars. Dit zijn een handvol van de grote kunstenaars die de geest van de Transavanguardia-beweging hebben gedefinieerd en belichaamd.

Francesco Clemente

Het werk van Francesco Clemente wordt vaak als expressionistisch bestempeld, en niet zonder reden. Zijn werken zijn sterk afhankelijk van troebele aquarellen en olieverf, om misvormde karakterstudies te produceren, zoals die van seksueel wangedrag en overtredingen. Clemente, geboren in Zuid-Italië in 1952, werd formeel opgeleid aan de Universiteit van Rome. Zijn portretten zijn zeer sierlijke, onwaarschijnlijke producties van contouren, vaak onthullende, ontwrichte lichaamsdelen: ellebogen, ogen en ledematen die in willekeurige volgorde tegen elkaar worden gegooid. Deze texturen worden op een zelfverzekerde manier gemengd en gecombineerd, met een vleugje ongerijmde afstandelijkheid en verheven symboliek. Clemente leidt sinds 1974 een nomadisch leven, hoewel hij sinds 1982 officieel in New York woont. Als een fervent verzamelaar van Indiase kunstvoorwerpen door de jaren heen, heeft hij veel door India gereisd, waar hij mid jaren 70 in Madras een artistiek toevluchtsoord oprichtte. Clemente heeft meerdere eenmansshows gehad in Europa en Amerika, in Kassel, Duitsland (1992), op de Whitney Biennial in New York (1997), het Museum of Modern Art in Tokyo (1994) en de Whitechapel Gallery in Londen (1983). 

Sandro Chia

Door de nadruk te leggen op vorm en suggestieve kleurtinten, brengen de doeken van Sandro Chia een vrij sterke zwevende, non-figuratieve, elegante gratie over. Chia levert samen met Francesco Clemente en Enzo Cucchi een belangrijke bijdrage aan de Transavanguardia-beweging. Als voorlopers van deze neo-expressionistische kunstscène wilden ze de hyperbolische excessen van de conceptuele kunst uit de jaren 80 herstellen, door het belang van karakterisering en kleur in hun schilderijen opnieuw te laten zien. Chia behandelt zijn grote kunstwerken delicaat en met zichtbaar genot, alsof het vitale organen zijn die met de nodige zorg moeten worden behandeld. Met gestage penseelvoering tekent hij stevige lijnen, heen en weer gaande tussen gladde oliën en ruwe spetters. Chia wil het hele kader dat voor hem wordt belichaamd als een stillevenoefening herleven, zoals in een kunstles. Dit is het belangrijkste aspect van zijn werk, waar hij zich tot op de dag van vandaag onvermoeibaar aan wijdt alsof het zijn roeping is. De mondelinge geschiedenis van de Italiaanse kunst en de rituele eenvoud van het dagelijks leven, zijn de belangrijkste onderwerpen die hij met zijn aanstekelijke vitaliteit het vaakst gebruikt. 

Enzo Cucchi

Enzo Cucchi was de derde belangrijkste grondlegger van de Transavanguardia-beweging en werd geboren in 1949 in een klein dorpje in Zuid-Italië. Cucchi is, in tegenstelling tot zijn tijdgenoten, volledig autodidact. Zijn werk werd voor het eerst opgemerkt door Achille Oliva Bonita, rond 1976. Op zijn aanbeveling verzamelde Cucchi de moed om naar Rome te verhuizen, waar hij snel zijn toekomstige collega’s, Clemente en Chia ontmoette, en daarnaast de meeste jonge, getalenteerde slimme geesten, die aangetrokken werden door deze nieuw opgerichte, collectieve neo-expressionistische beweging. Cucchi vond al snel zijn eigen stem, met een voorkeur voor symbolische illustraties en figuratieve schetsen. Hij geeft de voorkeur aan grote oppervlakken voor zijn werk en onderwerpt ze vol vertrouwen aan meerdere golven van houtskool-aangedreven uitvindingen. Hij liet zich inspireren door een breed scala aan onderwerpen en bronnen, zoals grotkunst, rituelen en folklore van inheemse culturen, zelfs landbouw. Cucchi groeide op op het platteland van Italië en voelde zich nooit ongemakkelijk over zijn eclectische interesses en smaken. Hij had een fascinatie voor wanorde en filmische verwarring die hij tevens gemeen had met Clemente en Chia, die hij oproepte in zijn met kleur verzadigde lay-outs. Met slechts een paar visuele arrangementen leidt ​​Chia zijn picturale drama's altijd tot hun suggestieve en opvallende conclusies.

Mimmo Paladino

Mimmo Paladino werd geboren in 1948 en groeide op in het noordoosten van Napels. Zoals het geval was met Enzo Cucchi, werd Paladino "ontdekt" door zijn band met Achille Bonito Oliva, die in 1968 zijn eerste tentoonstelling als kunststudent cureerde. Tegen die tijd was Paladino al brutaal genoeg om zich vrijelijk thematische ideeën en iconische foto's toe te eigenen uit talloze bronnen, om het als raamwerk voor zijn eigen creatieve mechanismen te gebruiken. Het zal geen verrassing zijn dat Paladino verschillende stilistische affiniteiten deelt met zijn Transavanguardia-collega's, zoals het gebruik van multidimensionale media, het naast elkaar plaatsen van moderne technologie met anachronistische, primitieve instrumenten en de positionering van het profane tegenover het seculiere. Zijn achtergrond als grafisch ontwerper is een onschatbare creatieve troef, die hem in staat stelt zijn producties samen te voegen tot grafische series, zoals zijn decors voor de toneelstukken "Oedipus Rex" (2000) en "Iliad en Odyssey" (2001), opgevoerd in Florence, in 2001. Paladino is tevens een ervaren beeldhouwer, die gespecialiseerd is in koperen en marmeren beeltenissen, die gemakkelijk te onthouden zijn vanwege hun voortreffelijke protracties.